Sankcje karne

Łamanie prawa pociąga za sobą konieczność ponoszenia konsekwencji. Profesjonalnie nazywa się ono penalizacją, czyli objęciem jakiegoś czynu system kar. Jakie sankcje karne za wykroczenia i przestępstwa dopuszcza prawo polskie?

Grzywna

Grzywna to przymusowa opłata, jaką skazany musi uiścić na rzecz instytucji lub osoby wskazanej w prawomocnym wyroku. Ma ona charakter jednorazowy lub w tzw. stawkach dziennych, określanych według możliwości zarobkowych skazanego. Jest to stosunkowo najmniej dotkliwa kara w polskim kodeksie karnym. Grzywny są orzekane za przestępstwa – w tym skarbowe; wykroczenia i przestępstwa. Stosunkowo często sądy stosują karę grzywny zamiennie zamiast kary pozbawienia lub ograniczenia wolności.  W niektórych sytuacjach sądy stosują karę zamienną, np. pracę społeczną.
Jeżeli dany czyn zabroniony jest w przepisach kodeksu karnego zagrożony karą grzywny i sąd taką orzeka, mamy do czynienia z grzywną samoistną. W przypadku kary grzywny połączonej z karą pozbawienia lub ograniczenia wolności – z grzywną kumulatywną.

 

Kara ograniczenia wolności

Karę ograniczenia wolności stosuje się w przypadku lżejszych przestępstw lub przestępstw niewymagających całkowitej izolacji skazanego ze względów bezpieczeństwa. Ograniczenie swobody skazanego ma być jednak na tyle dotkliwe by wzbudziło „procesy resocjalizacyjne”. Sąd rejonowy właściwy dla miejsca wykonywania kary wyznacza jej zakres przestrzenny, czasowy i społeczny kary oraz zajmuje się organizacją niezbędnych środków zapobiegawczych. Wykonanie zaś należy do organów właściwych dla miejsca jej odbywania. Najczęściej jest to miejsce zamieszkania, względnie pracy i innej aktywności skazanego.
Również pracodawca, organy opieki społecznej, medycznej oraz ścigania muszą być niezwłocznie zawiadomione o wyroku oraz szczegółach jego wykonywania.
Skazany jest zobowiązany do okresowego stawiennictwa przed organami wykonującymi karę lub sądem.

 

Kara pozbawienia wolności

Jest to najbardziej dotkliwy rodzaj kary przewidziany przez kodeks karny. Kara śmierci przewidziana za najcięższe przestępstwa, wykonywana w Polsce do 1988 roku, została zniesiona w nowym kodeksie karnym (1997).
Pomimo jej charakteru i trudności związanych z wykonaniem jest to jedna z najczęściej stosowanych kar. W praktyce sprowadza się do odizolowania skazanego i jego przymusowym pobycie w zamkniętym zakładzie karnym z zastosowaniem rygoru  regulaminu więziennego.
Ze względu na okres skazania  – od jednego miesiąca do 15 lat –  jest to kara najbardziej niejednorodna.
Odrębne przepisy prawne określają karę 25 lat oraz dożywotniego pozbawienia wolności, na którą został zamieniony wyrok śmierci. Jest stosowana w przypadku bardzo ciężkich przestępstw o szczególnym charakterze, np. wielokrotne zabójstwo, zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem, czasem pedofilia.
W lżejszych przypadkach sąd może pozbawić wolności skazanego, który nie jest w stanie uiścić zasądzonej grzywny.
W Polsce miejscami odbywania kary są zakłady poprawcze dla młodocianych przestępców, zakłady dla odbywających karę po raz pierwszy oraz dla recydywistów – zakłady o zaostrzonym rygorze.
Sąd może zasądzić karę pozbawienia wolności z lub bez prawa ubiegania się o wcześniejsze zwolnienie.  Również sąd w orzeczeniu ustala warunki ubiegania się o wcześniejsze zwolnienie.
W zakładach karnych dla odbywających karę po raz pierwszy istnieje również instytucja tzw. przepustek. Jest to pozwolenie na okresowe, zazwyczaj jedno- lub dwudniowe opuszczenie zakładu stosowane jako nagroda za dobre sprawowanie.
Więźniom przysługuje możliwość kontaktowania i widywania się z obrońcą, pełnomocnikiem, rodziną itp. Zazwyczaj też mają możliwość podejmowania aktywności resocjalizacyjnej jak rozwijanie zdolności, szkolenie zawodowe, czasami nauka języków obcych i inne szkolenia.

 

Szczególowe regulacje zawarte są w Kodeksie Karnym.

 

AD